Uygulamalı Davranış Analizi Nedir?

Uygulamalı Davranış Analizi Nedir?

Uygulamalı davranış analizi, davranış analizinin üç alt alanından biridir. Çakıroğlu (2021) uygulamalı davranış analizini şu şekilde tanımlamıştır:

“Davranışla ilişkili çevresel değişkenlerin tanımlanması ve bu bulguları kullanan davranış değişikliği tekniklerinin üretilmesi yoluyla sosyal olarak önemli davranışı değiştirmek için kullanılan sistematik bir çalışma alanıdır.”

Çakıroğlu’nun tanımı dikkate alındığında uygulamalı davranış analizinin bir bireyin davranışını çevresindeki hangi etken üzerine yaptığı ve bu davranışı -değiştirilmesi istenilen bir davranışsa- değiştirmek için hangi tekniklerin kullanılması gerektiği konusunda karar almaya yaradığı ifade edilebilir. Alberto ve Troutman’ın (2018) kullandığı “Eğer kişinin belli durumlarda nasıl davranma eğiliminde olduğunu bilirsek, böyle durumları oluşturmaya veya bunlardan kaçınmaya karar verebiliriz.” ifadesinin uygulamalı davranış analizinin özünü betimlediği söylenebilir. Bu kararın ardından belirlenen teknikler uygulanacak olsa da bilinmelidir ki davranış değiştirme süreci sistematik uygulamaları gerektiren karmaşık bir süreçtir (Yıldız, Akın, & Okatan, 2020).

İnsanların hangi yaşında temel olarak ne düzeyde olacağı ve hangi davranışları sergileyeceği kimi gelişimsel teorilerce ifade edilebilir. Bunula birlikte özel eğitimin temelinde yatan bireysellik göz önünde bulundurulduğunda bu gelişimsel teorilerin her zaman doğru sonuç vermeme olasılığı olduğunu hesaba katmak gerekir. Bu bağlamda Skinner (1953) insanların ortalama olarak hangi davranışları sergilediğini, hangi uyarana nasıl tepki verdiğini biliyor olmanın tek bir bireyle alakadar olunduğunda herhangi bir avantaj sağlamayacağını ifade etmiştir.

Uygulamalı davranış analizi öğrencinin neden sınıfta gezindiği, neden okumayı öğrenemediği gibi sorulara cevap aramaktadır. Bu sorular cevaplandırılırken biyofiziksel-biyokimyasal, gelişimsel ve bilişsel gibi çeşitli açıklama yöntemleri olsa da UDA’nın temelinde davranışsal açıklamalar yatmaktadır (Alberto & Troutman, 2018).

Alberto ve Troutman (2018) bu dört açıklama yöntemini kapsayıcılık, doğrulanabilirlik, kestirilebilirlik ve gözleme dayalılık olmak üzere dört faktöre göre değerlendirmektedir. Bununla birlikte uygulamalı davranış analizinin özellikleri incelendiğinde uygulamalı olma, davranışsal olma, analitik olma, teknolojik olma, sistematik olma, etkili olma ve genellenebilir olma özelliklerinin olduğu görülmektedir (Çakıroğlu, 2021).